Nobel Prize 2025: Complete list, Full information

 

నోబెల్ బహుమతి: పూర్తి వివరాలు

ప్రపంచంలో అత్యంత ప్రతిష్టాత్మకమైన పురస్కారాలలో నోబెల్ బహుమతి ఒకటి. స్వీడిష్ శాస్త్రవేత్త మరియు ఆవిష్కర్త అయిన ఆల్ఫ్రెడ్ నోబెల్ జ్ఞాపకార్థం దీనిని స్థాపించారు. మానవాళికి గొప్ప ప్రయోజనాలను అందించిన వారికి ఈ బహుమతిని ప్రదానం చేస్తారు.

చరిత్ర:

డైనమైట్‌ను కనుగొన్న ఆల్ఫ్రెడ్ నోబెల్, తన ఆవిష్కరణ యుద్ధాలకు కారణమైందనే అపవాదును ఎదుర్కొన్నారు. దీనితో పశ్చాత్తాపం చెందిన ఆయన, తన సంపదలో అధిక భాగాన్ని ఒక ట్రస్ట్‌ కు కేటాయించారు. ఆ ట్రస్ట్ ద్వారా వచ్చే వడ్డీతో ప్రతి సంవత్సరం భౌతిక శాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం, వైద్య శాస్త్రం, సాహిత్యం మరియు శాంతి రంగాలలో విశేష కృషి చేసిన వారికి బహుమతులు ఇవ్వాలని తన వీలునామా (వసియత్) లో పేర్కొన్నారు.

• నోబెల్ ఫౌండేషన్: ఆల్ఫ్రెడ్ నోబెల్ వీలునామా ప్రకారం, నోబెల్ ఫౌండేషన్‌ను 1900 జూన్ 29న స్థాపించారు. ఈ ఫౌండేషన్ నోబెల్ బహుమతుల ఆర్థిక వ్యవహారాలను నిర్వహిస్తుంది.
• మొదటి బహుమతి: మొదటి నోబెల్ బహుమతిని 1901లో ప్రదానం చేశారు.

విభాగాలు:

ప్రారంభంలో ఐదు రంగాలలో నోబెల్ బహుమతిని అందించేవారు. తరువాత అర్థశాస్త్రాన్ని కూడా చేర్చారు. ప్రస్తుతం ఆరు రంగాలలో ఈ పురస్కారాన్ని అందిస్తున్నారు:

1. భౌతిక శాస్త్రం: రాయల్ స్వీడిష్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్ ఈ బహుమతిని ప్రదానం చేస్తుంది.
2. రసాయన శాస్త్రం: రాయల్ స్వీడిష్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్ ఈ బహుమతిని అందిస్తుంది.
3. వైద్య శాస్త్రం లేదా ఫిజియాలజీ: కరోలిన్‌స్కా ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఈ బహుమతిని అందిస్తుంది.
4. సాహిత్యం: స్వీడిష్ అకాడమీ ఈ బహుమతిని అందిస్తుంది.
5. శాంతి: నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ ఈ బహుమతిని అందిస్తుంది. ఇతర బహుమతులు స్వీడన్‌లో ఇవ్వబడుతుండగా, శాంతి బహుమతిని నార్వేలో ప్రదానం చేస్తారు.

ఎంపిక ప్రక్రియ

నోబెల్ బహుమతి విజేతల ఎంపిక ప్రక్రియ చాలా పారదర్శకంగా మరియు కఠినంగా ఉంటుంది.

• నామినేషన్: ప్రతి సంవత్సరం సెప్టెంబర్‌లో నామినేషన్ల ప్రక్రియ ప్రారంభమవుతుంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న వేలాది మంది ప్రొఫెసర్లు, శాస్త్రవేత్తలు, గత నోబెల్ గ్రహీతలు మరియు ఇతరులు నామినేషన్లను పంపవచ్చు. అయితే, ఒక వ్యక్తి తనను తాను నామినేట్ చేసుకోలేడు.
• సమీక్ష: వచ్చిన నామినేషన్లను సంబంధిత కమిటీలు పరిశీలిస్తాయి. మార్చి నుండి ఆగస్టు వరకు ఈ ప్రక్రియ కొనసాగుతుంది.
• ప్రకటన: అక్టోబర్‌లో విజేతల పేర్లను ప్రకటిస్తారు.
• బహుమతి ప్రదానం: ఆల్ఫ్రెడ్ నోబెల్ వర్ధంతి అయిన డిసెంబర్ 10న స్టాక్‌హోమ్‌లో (శాంతి బహుమతి ఓస్లోలో) జరిగే కార్యక్రమంలో స్వీడన్ రాజు చేతుల మీదుగా బహుమతులను ప్రదానం చేస్తారు.

నామినేషన్ల వెనుక ఉన్న 50 ఏళ్ల రహస్యం

నోబెల్ బహుమతి ఎంపిక ప్రక్రియ అత్యంత రహస్యంగా ఉంటుంది.

·         50 ఏళ్ల నియమం: ఎవరు నామినేట్ అయ్యారు, ఎవరు నామినేట్ చేశారు అనే వివరాలను 50 ఏళ్ల వరకు బయటపెట్టరు. అంటే, 2025లో ఎవరెవరు నామినేట్ అయ్యారనే జాబితా మనకు 2075లో తెలుస్తుంది.

·         ఊహాగానాలు మాత్రమే: మీడియాలో వచ్చే పేర్లు కేవలం ఊహాగానాలు లేదా నామినేట్ చేసిన వ్యక్తులు స్వయంగా లీక్ చేసినవి మాత్రమే. నోబెల్ కమిటీ ఎప్పుడూ అధికారికంగా ధృవీకరించదు.

·         స్వీయ-నామినేషన్ లేదు: ఏ వ్యక్తి కూడా తనకు తానుగా నామినేట్ చేసుకోలేరు.

బహుమతిలో ఏమేమి ఉంటాయి?

ప్రతి నోబెల్ గ్రహీతకు ఈ క్రిందివి లభిస్తాయి:

·         నోబెల్ పతకం: ఇది 18 క్యారెట్ల బంగారంతో చేసి, 24 క్యారెట్ల పూత పూస్తారు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో నాజీల నుండి కాపాడటానికి రెండు పతకాలను యాసిడ్‌లో కరిగించి దాచారు.

• ఒక డిప్లొమా: గ్రహీత యొక్క కృషిని వివరిస్తూ కళాత్మకంగా రూపొందించిన డిప్లొమా.
• నగదు పురస్కారం: బహుమతి మొత్తం ప్రతి సంవత్సరం మారుతూ ఉంటుంది, ఇది నోబెల్ ఫౌండేషన్ యొక్క ఆదాయంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

ప్రైజ్ విలువ (Prize Value):

2025 నాటికి, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీతలకు ఇచ్చే నగదు పురస్కారం 11 మిలియన్ స్వీడిష్ క్రోనార్లు (SEK).

·         దీని విలువ అమెరికన్ డాలర్లలో సుమారు 1 మిలియన్ డాలర్లు.

·         భారత కరెన్సీలో దీని విలువ సుమారు 8.33 కోట్ల రూపాయల నుండి 10.36 కోట్ల రూపాయల మధ్య ఉంటుంది (విదేశీ మారకపు రేటుపై ఆధారపడి ఈ విలువ మారుతుంది).

ఈ నగదు పురస్కారంతో పాటు, విజేతలకు ఒక బంగారు పతకం మరియు ఒక డిప్లొమాను కూడా అందజేస్తారు. ఒకవేళ బహుమతిని ఇద్దరు లేదా ముగ్గురు పంచుకుంటే, ఈ నగదు మొత్తం వారి మధ్య విభజించబడుతుంది. ఈ ప్రైజ్ విలువ నోబెల్ ఫౌండేషన్ యొక్క వార్షిక ఆదాయాన్ని బట్టి కొద్దిగా మారే అవకాశం ఉంటుంది.

నోబెల్ బహుమతి గణాంకాలు

2025 నోబెల్ బహుమతుల ప్రకటన పూర్తయిన తర్వాత (అక్టోబర్ 13, 2025 నాటికి), నోబెల్ బహుమతి గణాంకాలు ఈ విధంగా ఉన్నాయి:

1. ఇప్పటివరకు మొత్తం ఎంత మందికి ఇచ్చారు?

1901 నుండి 2025 వరకు, నోబెల్ బహుమతిని మొత్తం 985 మంది వ్యక్తులు మరియు 27 సంస్థలకు ప్రదానం చేశారు.

·         కొంతమంది వ్యక్తులు మరియు సంస్థలు (ఉదా: మేరీ క్యూరీ, ICRC) ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు గెలుచుకున్నారు. కాబట్టి మొత్తం బహుమతుల సంఖ్య దీని కంటే కొంచెం ఎక్కువగా ఉంటుంది.

“1901 నుండి 2025 వరకు ప్రదానం చేయబడిన మొత్తం బహుమతుల సంఖ్య: 633”

 

ఒకే బహుమతిని ఇద్దరు లేదా ముగ్గురు పంచుకోవచ్చు, కానీ అది ఒకే బహుమతిగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ లెక్కన, రంగాల వారీగా బహుమతుల సంఖ్య ఇక్కడ ఉంది:

·         భౌతిక శాస్త్రం (Physics): 119 బహుమతులు

·         రసాయన శాస్త్రం (Chemistry): 117 బహుమతులు

·         వైద్య శాస్త్రం (Physiology or Medicine): 116 బహుమతులు

·         సాహిత్యం (Literature): 118 బహుమతులు

·         శాంతి (Peace): 106 బహుమతులు

·         అర్థశాస్త్రం (Economic Sciences): 57 బహుమతులు

విజేతలకు (Laureates) మరియు బహుమతులకు (Prizes) మధ్య తేడా

మీరు గమనిస్తే, మొత్తం విజేతల సంఖ్య (985 మంది వ్యక్తులు + 27 సంస్థలు) చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది, కానీ బహుమతుల సంఖ్య (633) తక్కువగా ఉంది. దీనికి రెండు కారణాలు:

1.        పంచుకోవడం (Sharing): చాలా బహుమతులు ఇద్దరు లేదా ముగ్గురు వ్యక్తుల మధ్య పంచుకోబడ్డాయి.

2.       ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు గెలవడం (Multiple Winners): కొందరు వ్యక్తులు మరియు సంస్థలు ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు గెలిచారు.

ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు గెలిచిన వారు:

·         జాన్ బర్డీన్ (John Bardeen): 2 సార్లు (భౌతికశాస్త్రం)

·         మేరీ క్యూరీ (Marie Curie): 2 సార్లు (భౌతికశాస్త్రం, రసాయనశాస్త్రం)

·         లైనస్ పాలింగ్ (Linus Pauling): 2 సార్లు (రసాయనశాస్త్రం, శాంతి)

·         ఫ్రెడరిక్ సాంగర్ (Frederick Sanger): 2 సార్లు (రసాయనశాస్త్రం)

·         ఇంటర్నేషనల్ కమిటీ ఆఫ్ ది రెడ్ క్రాస్ (ICRC): 3 సార్లు (శాంతి)

·         యునైటెడ్ నేషన్స్ హై కమిషనర్ ఫర్ రెఫ్యూజీస్ (UNHCR): 2 సార్లు (శాంతి)

 

2. ఏ ఏ రంగాలలో ఎంత మందికి ఇచ్చారు?

వివిధ రంగాలలో బహుమతి పొందిన వారి సంఖ్య (వ్యక్తులు మరియు సంస్థలతో కలిపి):

·         భౌతిక శాస్త్రం (Physics): 228 మంది వ్యక్తులు

·         రసాయన శాస్త్రం (Chemistry): 195 మంది వ్యక్తులు

·         వైద్య శాస్త్రం (Physiology or Medicine): 229 మంది వ్యక్తులు

·         సాహిత్యం (Literature): 122 మంది వ్యక్తులు

·         శాంతి (Peace): 113 మంది వ్యక్తులు మరియు 27 సంస్థలు

·         అర్థశాస్త్రం (Economic Sciences): 96 మంది వ్యక్తులు

నోబెల్ బహుమతి పొందిన భారతీయులు

ఇప్పటివరకు మొత్తం 9 మంది భారతీయులు లేదా భారత సంతతికి చెందిన వారు ఈ అత్యున్నత గౌరవాన్ని అందుకున్నారు. వారి జాబితా ఇక్కడ ఉంది.

పేరు	విభాగం	సంవత్సరం	బహుమతి కారణం	గమనిక
రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్	సాహిత్యం	1913	‘గీతాంజలి’ రచనకు	నోబెల్ బహుమతి పొందిన మొదటి ఆసియావాసి
సి.వి. రామన్	భౌతిక శాస్త్రం	1930	‘రామన్ ఎఫెక్ట్’ కనుగొన్నందుకు	సైన్స్‌ లో నోబెల్ బహుమతి పొందిన మొదటి భారతీయుడు
హరగోవింద్ ఖొరానా	వైద్య శాస్త్రం	1968	జన్యు సంకేతంపై చేసిన కృషికి	భారత సంతతికి చెందిన అమెరికన్ పౌరుడు
మదర్ థెరిసా	శాంతి	1979	మానవతా సేవకు	అల్బేనియాలో జన్మించి, భారత పౌరసత్వం స్వీకరించి భారతదేశంలో సేవ చేశారు
సుబ్రహ్మణ్యన్ చంద్రశేఖర్	భౌతిక శాస్త్రం	1983	నక్షత్రాల పరిణామంపై చేసిన సైద్ధాంతిక పరిశోధనలకు	భారత సంతతికి చెందిన అమెరికన్ పౌరుడు
అమర్త్య సేన్	అర్థశాస్త్రం	1998	సంక్షేమ అర్థశాస్త్రానికి చేసిన కృషికి	—
వెంకటరామన్ రామకృష్ణన్	రసాయన శాస్త్రం	2009	రైబోజోమ్‌ల నిర్మాణం మరియు పనితీరుపై చేసిన పరిశోధనలకు	భారత సంతతికి చెందిన బ్రిటిష్-అమెరికన్ పౌరుడు
కైలాష్ సత్యార్థి	శాంతి	2014	బాలల హక్కుల కోసం చేసిన పోరాటానికి	—
అభిజిత్ బెనర్జీ	అర్థశాస్త్రం	2019	ప్రపంచ పేదరికాన్ని తగ్గించడానికి ప్రయోగాత్మక విధానాన్ని అభివృద్ధి చేసినందుకు	భారత సంతతికి చెందిన అమెరికన్ పౌరుడు

 

నోబెల్ బహుమతి కేవలం ఒక పురస్కారం మాత్రమే కాదు, మానవ ప్రగతికి మరియు ప్రపంచ శాంతికి దోహదపడే అసాధారణమైన కృషికి ఇచ్చే గొప్ప గౌరవం.

2025 నోబెల్ బహుమతి విజేతలు – పూర్తి సమాచారం

1. వైద్యశాస్త్రం (Medicine)

విజేతలు: మేరీ ఇ. బ్రున్‌కో (Mary E. Brunkow), ఫ్రెడ్ రామ్స్‌డెల్ (Fred Ramsdell), మరియు షిమోన్ సకాగుచి (Shimon Sakaguchi).

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీ ముగ్గురి మధ్య సమానంగా పంచబడుతుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: రోగనిరోధక వ్యవస్థలో కీలకమైన "T కణాల" (T-cells) నియంత్రణపై వీరు చేసిన అద్భుతమైన ఆవిష్కరణలకు గాను ఈ పురస్కారం లభించింది. మన శరీరం తన సొంత కణాలపై దాడి చేయకుండా ఎలా నిరోధించబడుతుందో (peripheral immune tolerance) అర్థం చేసుకోవడంలో వీరి పరిశోధనలు ఎంతగానో దోహదపడ్డాయి. ఇది ఆటో ఇమ్యూన్ వ్యాధుల చికిత్సలో కొత్త మార్గాలకు దారితీస్తుంది.

కీవర్డ్: రోగనిరోధక శక్తి (Immunity)

సులభమైన ట్రిక్: ఒక బ్రాంకో (బ్రున్‌కో) గుర్రం రామ్ (రామ్స్‌ డెల్) తాగితే దానికి సుఖం (సకాగుచి) ఉండదు, మెడిసిన్ కావాలి.

శాస్త్రవేత్త పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
మేరీ ఇ. బ్రున్‌కో (Mary E. Brunkow)	అమెరికా	రోగనిరోధక శాస్త్రంలో చేసిన కృషికి అనేక సైంటిఫిక్ జర్నల్స్‌లో గుర్తింపు పొందారు. బయోటెక్నాలజీ కంపెనీలలో కీలక పరిశోధన పదవులను నిర్వహించారు.
ఫ్రెడ్ రామ్స్‌ డెల్ (Fred Ramsdell)	అమెరికా	2017లో ప్రతిష్టాత్మక క్రాఫూర్డ్ ప్రైజ్ (Crafoord Prize) గెలుచుకున్నారు, ఇది నోబెల్ బహుమతికి సమానమైనదిగా భావిస్తారు. ఇమ్యునాలజీ రంగంలో అనేక పేటెంట్లు కలిగి ఉన్నారు.
షిమోన్ సకాగుచి (Shimon Sakaguchi)	జపాన్	T-కణాల పరిశోధనలో ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచిన శాస్త్రవేత్త. అనేక అంతర్జాతీయ అవార్డులను గెలుచుకున్నారు మరియు ఒసాకా యూనివర్సిటీలో విశిష్ట ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేస్తున్నారు.

 

 

2. భౌతికశాస్త్రం (Physics)

విజేతలు: జాన్ క్లార్క్ (John Clarke), మైఖేల్ హెచ్. డెవొరెట్ (Michel H. Devoret), మరియు జాన్ ఎం. మార్టినిస్ (John M. Martinis).

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీ ముగ్గురి మధ్య సమానంగా పంచబడుతుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: క్వాంటం మెకానిక్స్ రంగంలో విప్లవాత్మకమైన ఆవిష్కరణలకు గాను వీరికి ఈ బహుమతి దక్కింది. ఎలక్ట్రిక్ సర్క్యూట్‌లలో శక్తి యొక్క క్వాంటైజేషన్‌ను మరియు స్థూల స్థాయిలో (macroscopic level) క్వాంటం టన్నెలింగ్‌ను ప్రయోగాత్మకంగా నిరూపించారు. వీరి పరిశోధన క్వాంటం కంప్యూటింగ్, క్వాంటం క్రిప్టోగ్రఫీ మరియు అత్యంత సున్నితమైన సెన్సార్ల అభివృద్ధికి పునాది వేసింది.

కీవర్డ్: క్వాంటం సర్క్యూట్స్

సులభమైన ట్రిక్: మార్టిని (మార్టినిస్) తాగి, క్లర్క్ (క్లార్క్) ని పిలిచి, ఈ క్వాంటం సర్క్యూట్ చేసింది 'దేవరెవరు?' (డెవొరెట్) అని అడిగాడు.

శాస్త్రవేత్త పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
జాన్ క్లార్క్ (John Clarke)	బ్రిటన్	సూపర్‌కండక్టివిటీ రంగంలో దిగ్గజ శాస్త్రవేత్త. కామ్‌స్టాక్ ప్రైజ్ ఇన్ ఫిజిక్స్ (1999), హ్యూస్ మెడల్ (2004), మరియు మీసియస్ క్వాంటం ప్రైజ్ (2021) వంటి అనేక ఉన్నత పురస్కారాలు అందుకున్నారు.
మైఖేల్ హెచ్. డెవొరెట్ (Michel H. Devoret)	ఫ్రాన్స్	గూగుల్ క్వాంటం AI ల్యాబ్‌లో చీఫ్ సైంటిస్ట్‌గా పనిచేస్తున్నారు. క్వాంటం ఫిజిక్స్ రంగంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా గుర్తింపు పొందారు.
జాన్ ఎం. మార్టినిస్ (John M. Martinis)	అమెరికా	గూగుల్ యొక్క క్వాంటం సుప్రిమసీ ప్రయోగంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా, శాంటా బార్బరాలో ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేస్తున్నారు.

 

3. రసాయనశాస్త్రం (Chemistry)

విజేతలు: సుసుము కిటాగవా (Susumu Kitagawa), రిచర్డ్ రాబ్సన్ (Richard Robson), మరియు ఒమర్ ఎం. యాఘీ (Omar M. Yaghi).

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీ ముగ్గురి మధ్య సమానంగా పంచబడుతుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: "మెటల్-ఆర్గానిక్ ఫ్రేమ్‌వర్క్స్" (Metal-Organic Frameworks - MOFs) అనే ఒక నూతన రసాయన పదార్థాలను అభివృద్ధి చేసినందుకు గాను వీరికి ఈ పురస్కారం లభించింది. ఈ పదార్థాలు అతి సూక్ష్మమైన రంధ్రాలను కలిగి ఉండి, గాలి నుండి కార్బన్ డయాక్సైడ్‌ను పీల్చుకోవడం, ఎడారి గాలి నుండి నీటిని సేకరించడం, మరియు హైడ్రోజన్‌ను సురక్షితంగా నిల్వ చేయడం వంటి అనేక పర్యావరణ మరియు ఇంధన సంబంధిత సమస్యలకు పరిష్కారాలను చూపిస్తున్నాయి.

కీవర్డ్: గాలిని శుభ్రపరిచే పదార్థాలు (MOFs)

సులభమైన ట్రిక్: కిట్-కాట్ (కిటాగవా) తిన్న రాబిన్ (రాబ్సన్), గాలిని శుభ్రం చేసి 'యాహూ' (యాఘీ) అని అరిచాడు.

శాస్త్రవేత్త పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
సుసుము కిటాగవా (Susumu Kitagawa)	జపాన్	జపాన్ సైన్స్ కౌన్సిల్‌లో సభ్యుడిగా పనిచేశారు. మెటల్-ఆర్గానిక్ ఫ్రేమ్‌వర్క్స్ (MOFs) రంగంలో మార్గదర్శకుడిగా ప్రసిద్ధి పొందారు.
రిచర్డ్ రాబ్సన్ (Richard Robson)	ఇంగ్లాండ్ / ఆస్ట్రేలియా	రాయల్ సొసైటీ (2022) మరియు ఆస్ట్రేలియన్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్స్ (2000) ఫెలోగా ఎన్నికయ్యారు. రసాయన శాస్త్రంలో బరోస్ అవార్డు (1998) అందుకున్నారు.
ఒమర్ ఎం. యాఘీ (Omar M. Yaghi)	జోర్డాన్ / అమెరికా	యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా, బర్కిలీలో కెమిస్ట్రీ ప్రొఫెసర్‌గా ఉన్నారు. తన ఆవిష్కరణలకు గాను ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక అవార్డులు గెలుచుకున్నారు.

 

4. సాహిత్యం (Literature)

విజేత: లాస్లో క్రాస్జ్నాహోర్కై (László Krasznahorkai), హంగేరియన్ రచయిత.

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీ మొత్తం ఒకరికే లభిస్తుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: విపత్కర మరియు భయానక పరిస్థితుల మధ్య కూడా కళ యొక్క శక్తిని మరియు మానవత్వాన్ని పునరుద్ఘాటించేలా ఉన్న ఆయన దార్శనిక రచనలకు గాను ఈ గౌరవం దక్కింది. ఆయన రచనలు సమకాలీన యూరోపియన్ సాహిత్యంలో ఒక గొప్ప ఇతిహాస శైలిని ప్రతిబింబిస్తాయి.

కీవర్డ్: సాహిత్యం

సులభమైన ట్రిక్: సాహిత్యం చదవకుండా రోడ్డు క్రాస్ (క్రాస్జ్నా) చేస్తూ హారన్ (హోర్కై) కొడుతూ వెళ్ళిపోతున్నారు.

 

శాస్త్రవేత్త / రచయిత పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
లాస్లో క్రాస్జ్నాహోర్కై (László Krasznahorkai)	హంగేరి	అతని నవల "సాటన్‌టాంగో" (Satantango) ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రశంసలు పొందింది. రచనలకు అనేక యూరోపియన్ సాహిత్య పురస్కారాలు లభించాయి మరియు సమకాలీన సాహిత్యంలో ఒక గొప్ప రచయితగా పరిగణించబడ్డాడు.

 

5. శాంతి (Peace)

విజేత: మరియా కొరీనా మచాడో (María Corina Machado), వెనెజువెలా ప్రతిపక్ష నాయకురాలు.

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీ మొత్తం ఒకరికే లభిస్తుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: వెనెజువెలాలో నియంతృత్వానికి వ్యతిరేకంగా ప్రజాస్వామ్య హక్కుల కోసం ఆమె చేసిన అవిశ్రాంత మరియు శాంతియుత పోరాటానికి గుర్తింపుగా ఈ బహుమతిని ప్రకటించారు. ప్రజల హక్కుల కోసం మరియు శాంతియుత మార్గంలో ప్రజాస్వామ్యాన్ని సాధించడానికి ఆమె చేసిన విశేష కృషిని నోబెల్ కమిటీ ప్రశంసించింది.

కీవర్డ్: శాంతి, ప్రజాస్వామ్యం

సులభమైన ట్రిక్: వెనిజువెలాలో శాంతి కోసం, మరియా అందరితో 'మచ్చా' (మచాడో) అంటూ స్నేహంగా మాట్లాడింది.

నాయకురాలు పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
మరియా కొరీనా మచాడో (María Corina Machado)	వెనెజువెలా	"వెనెజువెలా ఐరన్ లేడీ"గా ప్రసిద్ధి. **టైమ్ మ్యాగజైన్ 100 మంది అత్యంత ప్రభావవంతమైన వ్యక్తుల జాబితా (2025)**లో స్థానం సంపాదించారు. **BBC 100 మహిళల జాబితా (2018)**లో చోటు దక్కించుకున్నారు. గతంలో లిబరల్ ఇంటర్నేషనల్ ఫ్రీడమ్ ప్రైజ్ (2019) వంటి అనేక అంతర్జాతీయ పురస్కారాలు అందుకున్నారు.

 

 

6. ఆర్థిక శాస్త్రం (Economic Sciences)

విజేతలు: జోయెల్ మోకిర్ (Joel Mokyr), ఫిలిప్ అగియోన్ (Philippe Aghion), మరియు పీటర్ హోవిట్ (Peter Howitt).

(ఈ విభాగంలో ప్రైజ్ మనీలో సగం జోయెల్ మోకిర్‌కు, మిగిలిన సగం ఫిలిప్ అగియోన్ మరియు పీటర్ హోవిట్‌లకు సంయుక్తంగా లభిస్తుంది.)

ఎందుకు ఇచ్చారు: ఆవిష్కరణల ద్వారా నడిచే ఆర్థిక వృద్ధిని (innovation-driven economic growth) వివరించినందుకు గాను వీరికి ఈ పురస్కారం లభించింది.

·         జోయెల్ మోకిర్: సాంకేతిక పురోగతి ద్వారా నిరంతర వృద్ధికి అవసరమైన చారిత్రక మరియు సాంస్కృతిక పరిస్థితులను గుర్తించినందుకు బహుమతిలో సగభాగం అందుకున్నారు.

·         ఫిలిప్ అగియోన్ & పీటర్ హోవిట్: "సృజనాత్మక విధ్వంసం" (Creative Destruction) ద్వారా నిరంతర వృద్ధి ఎలా సాధ్యమవుతుందో వివరించే సిద్ధాంతాన్ని అభివృద్ధి చేసినందుకు మిగిలిన సగభాగం పంచుకున్నారు. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం, కొత్త ఆవిష్కరణలు పాత సాంకేతికతలను నాశనం చేస్తూ ఆర్థిక వ్యవస్థను ముందుకు నడిపిస్తాయి.

కీవర్డ్: ఆర్థిక వృద్ధి

సులభమైన ట్రిక్: 'హౌ ఇట్?' (హోవిట్) సాధ్యం? 'అయ్యో' (అగియోన్)! మన ఎకానమీ ఇంత మోసంగా (మోకిర్) తయారైంది!

 

ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త పేరు	దేశం	ఇతర విజయాలు
జోయెల్ మోకిర్ (Joel Mokyr)	నెదర్లాండ్స్ / అమెరికా / ఇజ్రాయెల్	ఆర్థిక చరిత్రలో నిపుణుడు. చరిత్రకు హైనికన్ ప్రైజ్ (2006) మరియు బల్జాన్ ప్రైజ్ (2015) వంటి ఉన్నత పురస్కారాలు గెలుచుకున్నారు.
ఫిలిప్ అగియోన్ (Philippe Aghion)	ఫ్రాన్స్	ఇన్నోవేషన్ మరియు ఆర్థిక వృద్ధిపై చేసిన పరిశోధనలకు ప్రసిద్ధి. ప్రపంచంలోని ప్రముఖ విశ్వవిద్యాలయాలలో ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేశారు.
పీటర్ హోవిట్ (Peter Howitt)	కెనడా	స్థూల అర్థశాస్త్రం (Macroeconomics) మరియు వృద్ధి సిద్ధాంతాలలో నిపుణుడు. బ్రౌన్ యూనివర్సిటీలో ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేస్తున్నారు.